การสำรวจและศึกษาแหล่งข้อมูลพื้นฐานทางศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาพื้นถิ่นในภาคตะวันออก (ศิลปกรรม-ศิลปหัตถกรรม)

Abstract

การวิจัยแหล่งข้อมูลพื้นฐานทางศิลปวัฒนธรรมและภูมิปัญญาพื้นถิ่นในภาคตะวันออกพื้นที่องค์กรปกครองส่วนท้องถิ่น 2 เขต ได้แก่ เทศบาลและองค์การบริหารส่วนตำบลหรือ อบต. โดยเน้นความสำคัญเขตพื้นที่ อบต. ครอบคลุม 8 จังหวัด ได้แก่ ชลบุรี จันทบุรี ตราด ระยอง ปราจีนบุรี นครนายก สระแก้ว และฉะเชิงเทรา พิจารณาเห็นว่ารัฐธรรมนูญแห่งราชอาญาจักรไทย พุทธศักราช 2540 ระบุว่าองค์กรปกครองส่วนท้องถิ่นย่อมมีหน้าที่บำรุงรักษาศิลปะ จารีตประเพณี ภูมิปัญญาท้องถิ่น หรือวัฒนธรรมอันดีของท้องถิ่น ประเด็นคือ ยังขาดการศึกษาวิจัยแหล่งข้อมูลพื้นฐานทางศิลปวัฒนธรรมในเขตพื้นที่รับผิดชอบอย่างเป็นรูปธรรม ดำเนินการรวบรวม จัดแบ่ง ลักษณะ ประเภท และเผยแพร่ไปยังองค์การบริหารส่วนตำบล หรือหน่วยงานที่เกี่ยวข้อง การวิจัยครั้งนี้กระทำโดยการศึกษาจากเอกสารและการสำรวจเก็บข้อมูลภาคสนามกลุ่มตัวอย่างในภาคตะวันออก 8 จังหวัด ได้ผลการวิจัยแบ่งออกเป็น 4 ด้าน คือ 1.ปัจจัยพื้นฐาน : มีบทบาทต่อรูปแบบศิลปกรรมและศิลปหัตถกรรมในเขตเทศบาลหรือเขตเมืองและเขตนอกเมืองของ อบต. มีความแตกต่างกัน ชุมชนเมืองเป็นศูนย์กลางความเจริญมีการเปลี่ยนแปลงทางรูปแบบของศิลปะและวัฒนธรรมมากกว่าพื้นที่เขตนอกเมือง มีปัจจัยเกื้อหนุนทั้งด้านลักษณะ ตำแหน่ง ที่ตั้งเมืองและการเป็นมลฑลศูนย์กลางการปกครอง2.ศิลปกรรม : จิตรกรรม-ประติมากรรม : บรรทัดฐานจากเมืองหลวงมีอิทธิพลต่อรูปแบบศิลปกรรมแบบประเพณีนิยมในเมือง พบอิทธิพลศิลปกรรมจีนได้เข้ามามีบทบาทแฝงเล้น และบูรณาการกับศิลปกรรมภาคตะวันออก จิตรกรรมฝาผนังแบบพื้นถิ่น มีเอกลักษณ์ของภูมิภาคมากกว่าในเขตเมือง และนิยมสร้างประติมากรรมอนุสรณ์บนเส้นทางเดินทัพอันเป็นลักษณะเฉพาะทางภูมิศาสตร์3.ศิลปกรรม : สถาปัตยกรรม : อาคารทางพุทธศาสนามีความเป็นต้นแบบเขตท้องถิ่น โดยเฉพาะพระอุโบสถ มีการพัฒนาอาคารที่พักอาศัยแบบ "บังกาโร" (bungalo) ตากอากาศรับรองการพัฒนาแหล่งท่องเที่ยวในมณฑลการปกครองสมัยรัชกาลที่ 5 มีอิทธิพลตะวันตก เป็นลักษณะร่วมสมัยกลุ่มอาคารลักษณะต่าง ๆ 4.ภูมิปัญญาพื้นถิ่น : ศิลปหัตถกรรม : การแกะสลักหิน เป็นภูมิปัญญาดั้งเดิม มีเอกลักษณ์ในท้องถิ่น รวมถึงการทอเสื่อและการจักสาน มีต้นแบบจากชนต่างวัฒนธรรมดั้งเดิม ส่วนการผลิตอัญมณีและเครื่องประดับเป็นแหล่งผลิตสำคัญของประเทศ มีการสืบทอดและพัฒนาไปสู่ระดับสากล กล่าวโดยรวม ผลการวิจัยแสดงให้เห็นว่า ศิลปกรรมทางจิตรกรรม ประติมากรรม สถาปัตยกรรม และภูมิปัญญาพื้นถิ่นทางศิลปหัตถกรรมระยะแรกได้รับอิทธิพลจากชนต่างวัฒนธรรม หลายเชื้อชาติ และพัฒนาเป็นเอกลักษณ์เฉพาะของท้องถิ่นในระยะต่อมา